Wiele osób zna tradycję topienia Marzanny jako ludową zabawę na pożegnanie zimy. Ale czy w tym prostym rytuale może kryć się głębsza historia? Czy Marzanna to coś więcej niż tylko kukła symbolizująca zimę? Warto przyjrzeć się pradawnym przekazom – nie tylko słowiańskim, ale i… perskim.
🌾 Marzanna – symbol śmierci i odrodzenia
W tradycji słowiańskiej Marzanna (Morana, Morena, Mara) była uosobieniem zimy, śmierci i przemijania. Jej topienie lub spalenie symbolizowało koniec „martwego” okresu i powitanie wiosny – czasu odrodzenia przyrody i życia. Dziś ten obrzęd funkcjonuje głównie jako zabawa szkolna 21 marca, jednak jego korzenie sięgają przedchrześcijańskich, agrarnych rytuałów.
Ale czy to tylko symboliczne pożegnanie pory roku?
🏺 Perski mit o podziemnym schronieniu
W mitologii perskiej, opisanej w świętej księdze Wendidat (zoroastryjska Awesta), pojawia się zaskakująco podobny wątek. Król Jamshid zostaje ostrzeżony przez Ahura Mazdę o nadchodzącej katastrofie – wielkiej zimie, która zniszczy powierzchnię ziemi.
Z polecenia bóstwa, Jamshid buduje vara – podziemne, świetliste schronienie dla ludzi, zwierząt i roślin. Schron ten miał służyć jako arka przetrwania podczas trwającej dziesiątki lat katastrofy klimatycznej.
🔄 Archetyp przetrwania i odrodzenia
W obu kulturach – słowiańskiej i perskiej – pojawia się symboliczna granica między czasem ciemności a światłem, zimą a wiosną, śmiercią a życiem. W jednej formie to rytuał spalenia Marzanny, w drugiej – mit o przetrwaniu w podziemnym świecie i powrocie na powierzchnię.
Czy to przypadek? A może echo wspólnego archetypu?
Niektóre hipotezy sugerują, że wiele kultur (niezależnie od miejsca) zachowało mit o wielkiej zimie, podziemnym schronieniu i symbolicznym odrodzeniu. Być może rytuał topienia Marzanny to pamięć zbiorowa o dawnych, dramatycznych wydarzeniach klimatycznych?
🌍 Od słomy po mitologię
Choć trudno dziś udowodnić bezpośrednie powiązania między słowiańską Marzanną a perskim Jamshidem, ich symbolika zaskakująco się pokrywa. Oba przekazy mówią o:
- przetrwaniu trudnego czasu (zimy, katastrofy),
- odrodzeniu życia i światła,
- granicznym rytuale przejścia.
To więcej niż tylko ciekawostka – to uniwersalna opowieść o nadziei, przetrwaniu i cyklu życia, którą ludzkość przekazuje sobie od tysiącleci.
