Działanie mechanizmu zegarowego

Zegar mechaniczny jest to przyrząd, który zmagazynowaną w napędzie energię zamienia na ruch obrotowy, przekształca ten ruch na regularne wahnięcia, a ilość tych wahnięć liczy i wykazuje na tarczy w postaci jednostek minionego czasu.

Szczególnie charakterystycznym zespołem (członem) takiego mechanizmu jest tzw. wychwyt, który wraz z regulatorem przekształca ruch obrotowy przekładni chodu na wahanie.

Zasadniczymi zespołami zegara (nie licząc szkieletu, tarczy i obudowy) są: napęd, naciąg, przekładnia napędu, wychwyt, regulator. Każdy zespół ma do spełnienia w mechanizmie zegara pewne określone zadanie.

Napęd skupia energię potrzebną do poruszania mechanizmu zegara i przesyła ją równomiernie dalszym członom. Energia ta bywa mu udzielana zwykle przez podciągnięcie obciążników lub naciągnięcie sprężyny.

Celem naciągu jest pośredniczenie i jak największe ułatwienie w dostarczaniu energii napędowej. Urządzenie nastawcze służy do nastawiania wskazówek. W zegarkach urządzenie to połączone jest zwykle z naciągiem.

Przekładnia napędu i chodu przenosi energię z jej źródła na wychwyt, który w równomiernych odcinkach czasu pozwala na obracanie się kół przekładni chodu, skąd ruch ten przenoszony jest na przekładnię wskazań.

Przekładnia wskazań zmienia obroty otrzymane od przekładni chodu i przekazuje je zazwyczaj wskazówkom, które przesuwając się nad podziałką tarczy, wskazują czas.

Wychwyt zatrzymuje i uwalnia na przemian obroty ostatniego koła przekładni chodu, a jednocześnie współpracuje ściśle z regulatorem, który steruje jego pracą.

W tym celu koło wychwytowe bezpośrednio lub poprzez kotwicę połączone z regulatorem jest tak urządzone, że w takt jego wahnięć, przerywanym ruchem obraca się naprzód, oddając za każdym skokiem regulatorowi małą część energii nagromadzonej w napędzie. Wychwyt więc spełnia podwójną rolę: służy do przekazywania energii w postaci drobnych impulsów udzielanych regulatorowi oraz powstrzymuje obracanie się całego mechanizmu. Bez wychwytu mechanizm poruszałby się bez przerwy, aż do zupełnego wyczerpania energii nagromadzonej w napędzie, tj. rozwinięcia się sprężyny, lub całkowitego odwinięcia się liny, na której zawieszony jest obciążnik.